چشم‌انداز دریا محور و رقابت‌های منطقه‌ای در حمل‌ونقل دریایی

مقدمه

دریاها و آبراه‌ها، شریان‌های حیاتی اقتصاد جهانی هستند و کنترل یا بهینه‌سازی استفاده از آن‌ها، تعیین‌کننده جایگاه رقابتی کشورها در تجارت بین‌المللی است. چشم‌انداز دریامحور به معنای برنامه‌ریزی بلندمدت برای بهره‌گیری پایدار از ظرفیت‌های دریایی و آبی، با حفظ امنیت، محیط‌زیست و بازدهی اقتصادی است. رقابت‌های منطقه‌ای نیز در بستر همین آبراه‌ها شکل می‌گیرد. جایی که بنادر، مسیرهای تجاری و زیرساخت‌های لجستیکی برای جذب سهم بیشتری از تجارت جهانی با هم رقابت می‌کنند.

نقش IMO در شکل‌دهی به چشم‌انداز دریا محور

برنامه استراتژیک بازنگری‌شده سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) برای سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹ (قطعنامه A.1173(33))، برای آینده حمل‌ونقل دریایی چارچوبی جامع ترسیم می‌کند. بر اساس این برنامه:

• مأموریت IMO ترویج حمل‌ونقل دریایی ایمن، مطمئن، سازگار با محیط‌زیست، کارآمد و پایدار از طریق همکاری بین‌المللی است.
• چشم‌انداز آن حفظ نقش رهبری به‌عنوان قانون‌گذار جهانی حمل‌ونقل دریایی، ارتقای شناسایی اهمیت این بخش برای تجارت جهانی و ایجاد بستر پیشرفت در حمل‌ونقل است.
• این سازمان به چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از تحولات فناوری، حفاظت از محیط‌زیست دریایی، مقابله با تغییرات اقلیمی، بهبود رفاه و شایستگی دریانوردان و تقویت تاب‌آوری زنجیره‌های تأمین جهانی می‌پردازد.
• جهت‌گیری‌های استراتژیک IMO شامل؛ اجرای اسناد بین‌المللی دریایی، ادغام فناوری‌های نو، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حاکمیت اقیانوس‌ها، بهبود امنیت تجارت بین‌المللی، رسیدگی به بُعد انسانی و ارتقای کارآمدی مقررات است.

این سیاست‌ها به کشورها کمک می‌کند تا علاوه بر استفاده پایدار از منابع دریایی، جایگاه خود را در رقابت‌های منطقه‌ای حفظ و تقویت کنند.

نقش FIATA در رقابت‌های منطقه‌ای

فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های حمل‌ونقل (FIATA) با ارائه راهکارهای دیجیتال و چندوجهی، به بهبود عملکرد زنجیره‌های تأمین و افزایش کارایی مسیرهای تجاری کمک می‌کند.

• FIATA با توسعه بارنامه دیجیتال چندوجهی (eFBL) و استانداردسازی اسناد، شفافیت و سرعت در حمل‌ونقل را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
• تأکید بر داده‌های لحظه‌ای، تعامل‌پذیری و استانداردسازی باعث می‌شود بنادر و مسیرهای تجاری بتوانند در فضای رقابتی جهانی بهتر عمل کنند.

نقش FONASBA در تقویت موقعیت بنادر

فدراسیون ملی انجمن‌های کارگزاری کشتی و نمایندگان خطوط کشتیرانی (FONASBA) با تمرکز بر ارتقای استانداردهای حرفه‌ای و بهبود کیفیت خدمات بندری، رقابت‌پذیری بنادر را افزایش می‌دهد.

• این سازمان دستورالعمل‌ها و برنامه‌های آموزشی برای نمایندگان و کارگزاران کشتی تدوین می‌کند.
• استانداردسازی عملیات و ارتقای مهارت نیروی انسانی، بنادر را در رقابت‌های منطقه‌ای توانمند می‌سازد.

جمع‌بندی

چشم‌انداز دریا محور تنها یک ایده توسعه‌ای نیست، بلکه یک برنامه جامع با ابعاد سیاست‌گذاری بین‌المللی، نوآوری لجستیکی و ارتقای استانداردهای حرفه‌ای است. IMO با سیاست‌های جهانی خود، FIATA  با فناوری‌های نوین حمل‌ونقل و FONASBA با تقویت کیفیت خدمات بندری، سه ستون اصلی شکل‌گیری و پایداری رقابت‌های منطقه‌ای را تشکیل می‌دهند. این هم‌افزایی می‌تواند آینده‌ای پایدار، ایمن و رقابتی برای حمل‌ونقل دریایی رقم بزند.

شرط لازم این رشد و توسعه، پذیرفتن قواعد و استانداردهای بین‌المللی و تن دادن به قوانین و مقررات جهانی است که برخلاف تصور عده قلیلی از حاکمیت، نه تنها با منافع ملی و اقتدار سیاسی کشور عزیزمان در تضاد و تعارض نیست، بلکه قویاً در مسیر ارتقای نقش بین‌المللی ایران تعریف می‌شود.

منابع:

FONASBA Official Site

 IMO Strategic Plan 2024–2029

FIATA Digital Strategy